Als er iets is dat de Europese Unie keer op keer in de problemen brengt, dan is het wel de manier waarop Brussel met geld omgaat. Belastinggeld dat door burgers in alle lidstaten wordt opgebracht, moet eerlijk, transparant en zorgvuldig worden besteed. Tenminste, dat is de belofte. Maar de realiteit is vaak een stuk grijzer – en soms zelfs donkerder.
Tussen 2019 en 2023 vloeide er maar liefst 17 miljard euro uit de Brusselse pot richting ngo’s, lobbygroepen en organisaties in en buiten Europa. In totaal ruim 37.000 ontvangers. Dat is niet niks: het gaat hier om gigantische bedragen die makkelijk opwegen tegen complete nationale begrotingen. En midden in dat verhaal duikt één naam steeds weer op: Frans Timmermans, voormalig Eurocommissaris en architect van de Green Deal.
Voorstanders zeggen dat de subsidies broodnodig zijn voor duurzaamheid, mensenrechten en sociale vooruitgang. Tegenstanders noemen het regelrechte politieke beïnvloeding die vooral groene en linkse agenda’s bevoordeelt. En precies die spanning maakt dit dossier explosief.
Waar komt die 17 miljard terecht?
Het register dat onlangs naar buiten kwam, laat een bont gezelschap zien van projecten, organisaties en initiatieven die allemaal een graantje meepikten. Van serieuze onderzoeksprojecten tot campagnes waarvan de relevantie op z’n zachtst gezegd discutabel is.
Een greep uit de lijst:
Een genderanalyse in Myanmar die ruim vier ton kostte.
Het Belgische project “Moslimvrouwen tegen genderislamofobie”, dat 290.000 euro ontving.
Tientallen groene organisaties die zich inzetten voor bewustwordingscampagnes rondom klimaat en milieu.
Kleine lobbygroepen die met Europees geld congressen organiseerden, waar vervolgens dezelfde Europarlementariërs kwamen spreken die het geld hadden toegekend.
Op papier klinkt het allemaal nobel. Maar als je als gewone Europeaan ziet dat jouw belastinggeld in zulke projecten verdwijnt terwijl de huizenprijzen de pan uit rijzen en de zorgkosten stijgen, dan voelt dat wrang.
Het register dat de bom liet barsten
De onthullingen kwamen niet van Brussel zelf, maar van de Hongaarse europarlementariër Csaba Dömötör, lid van de fractie Patriotten voor Europa. In die fractie zit ook de PVV.
Hij gooide een compleet overzicht online van alle gesubsidieerde organisaties en projecten. En dat deed pijn in Brussel. Want waarom moest de openheid uitgerekend van de oppositie komen? Waarom publiceerde de Europese Commissie zelf niet zo’n lijst?
Het voedt het beeld dat er iets te verbergen viel. Dat de geldstromen bewust vaag werden gehouden om te voorkomen dat burgers of journalisten zouden zien hoe eenzijdig de verdeling in werkelijkheid was.
Frans Timmermans: van trots naar hoofdpijndossier
Toen Frans Timmermans zijn Green Deal presenteerde, werd hij door zijn achterban bewierookt als de man die Europa op het pad naar duurzaamheid zette. Het moest groots, ambitieus en historisch zijn.
Maar de Green Deal werd niet alleen gevoed door wetten en regels. Achter de schermen liep er een parallel spoor: subsidies voor organisaties die het verhaal moesten uitdragen, die draagvlak moesten creëren, en die een constante stroom van positieve geluiden richting het beleid lieten klinken.
Critici zeggen nu dat Timmermans bewust zijn eigen cheerleaders financierde met belastinggeld. Geen neutrale subsidies, maar politieke beïnvloeding vermomd als maatschappelijke steun. Voor tegenstanders is dit het ultieme bewijs dat de Europese Commissie haar neutraliteit verloor.
Voorstanders: “Zonder subsidies geen vooruitgang”
Het andere kamp, vooral bestaande uit groene en progressieve politici, wijst erop dat de subsidies broodnodig zijn. Hun argumenten:
Veel ngo’s kunnen niet zonder: zonder steun zouden initiatieven voor klimaat, mensenrechten en sociale gelijkheid ophouden te bestaan.
Europa moet wereldwijd meespelen: door projecten buiten de EU te steunen, laat Europa zien dat het een serieuze speler is op thema’s als gendergelijkheid en duurzaamheid.
Subsidies zijn investeringen: in bewustwording, kennisdeling en innovatie.
Maar zelfs in dit kamp wordt erkend dat de communicatie en transparantie ronduit slecht waren. Het feit dat burgers het gevoel krijgen dat hun geld wordt misbruikt, is een probleem dat niet met mooie woorden kan worden weggepoetst.
Politieke munitie voor eurosceptici
De timing van dit dossier is perfect voor eurosceptische partijen. In heel Europa groeit de scepsis richting Brussel. Mensen zijn klaar met regels die van bovenaf worden opgelegd, met geld dat verdwijnt in schimmige potjes en met een Commissie die vaak meer lijkt op een regering dan een uitvoerend orgaan.
Partijen als de EVP, ECR en Patriotten voor Europa grijpen het gretig aan. Voor hen is dit hét bewijs dat de EU zichzelf financiert richting een ideologische koers waar lang niet alle burgers achterstaan.
Hun boodschap: Brussel speelt voor regering, maar zonder democratisch mandaat.
De Rekenkamer kraakt het systeem
Een rapport van de Europese Rekenkamer uit april gaf de critici extra munitie. De Rekenkamer stelde vast dat er nauwelijks controle was op de besteding van de subsidies. Er werd simpelweg niet goed nagegaan of het geld effectief en rechtmatig werd besteed.
Dat betekent dat miljarden euro’s zijn rondgepompt zonder dat duidelijk is wat het opleverde. Voor politici die Brussel altijd al zagen als een bureaucratische moloch, is dit koren op de molen.
Het straatbeeld vs. de realiteit in Brussel
Voor veel Europeanen voelt dit dossier als het ultieme voorbeeld van disconnect. Terwijl gezinnen moeite hebben om hun energierekening te betalen en jongeren geen woning kunnen vinden, blijkt Brussel geld te stoppen in projecten die op straat nauwelijks iemand kan uitleggen.
Die kloof tussen de politieke elite en de burger is levensgevaarlijk. Want het voedt niet alleen euroscepsis, maar ook woede en wantrouwen richting instituties.
De rol van Timmermans in Nederland
Ironisch genoeg speelt dit hele verhaal zich af terwijl Frans Timmermans in Nederland bezig is met zijn politieke carrière als leider van GroenLinks-PvdA. Hij presenteert zich als de man die Nederland sociaal en duurzaam wil maken.
Maar de verhalen over 17 miljard euro aan subsidies kleven aan zijn imago. Voor tegenstanders is het hét bewijs dat hij in Brussel vooral bezig was met het bevoordelen van zijn eigen ideologische netwerk. Voorstanders zien hem juist als visionair die vooruit durfde te kijken.
Feit blijft dat Timmermans met dit dossier opnieuw midden in de vuurlinie staat.
